Lời tâm sự của các bạn tu nghiệp sinh bị ép “tự nguyện thôi việc”

“Em đã bị quản lý công ty ép ký vào đơn xin thôi việc sau 3 tiếng đồng hồ.” – Đó là lời cầu cứu của 1 thực tập sinh người Việt Nam. Hiện nay, các Nghiệp Đoàn liên tục nhận được những lời kêu cứu của các bạn thực tập sinh về việc bị buộc “tự nguyện” thôi việc.“Em bị mất việc vì bị ép ký vào đơn thôi việc với lý do là nguyện vọng cá nhân” . Do ảnh hưởng của đại dịch Covid, nhiều vấn đề bất cập trong chế độ sử dụng thực tập ngày càng xuất hiện nhiều hơn. Vấn đề mà trước đây đã bị nhiều người lên án.

Bạn Cao Văn Sơn (27t), sang Nhật vào tháng 10 năm ngoái và từng làm việc tại một công ty ở Tokyo chuyên phụ trách vệ sinh các tòa nhà.

Bạn được bố trí chỗ ở tại ký túc xá của công ty, công việc chính là dọn vệ sinh khách sạn. Mong muốn của Sơn là cố gắng trong công việc và giúp đỡ gia đình ở Việt Nam. Để làm được điều đó mỗi ngày Sơn đều tranh thủ giờ giải lao học thêm tiếng Nhật để phục vụ cho công việc của và cố gắng tiết kiệm tiền và gửi về Việt Nam cho gia đình.

Tuy nhiên, từ tháng 3 năm nay, khi dịch Corona bùng phát, du lịch bị ảnh hưởng, vì thế công việc vệ sinh khách sạn cũng ít hơn. Mỗi ngày Sơn đều phải chờ đợi công việc ở ký túc xá công ty, đến tháng 5 thì bị buộc thôi việc và đồng thời bị công ty ép rời khỏi ký túc xá. Vào thời điểm nghỉ việc, Sơn đã bị công ty ép ký vào một văn bản gọi là “Bản xác nhận nguyện vọng”.

“Dừng việc thực tập và về nước”, “Việc quay về nước không phải là việc trái với nguyện vọng bản thân.” Đó là những nội dung được ghi trong bản xác nhận nguyện vọng mà Sơn phải ký trước khi nghỉ việc.

Bản xác nhận nguyện vọng

Sơn đã cố gắng năn nỉ công ty xin được tiếp tục làm việc để trả khoản nợ hơn 100 man yen (hơn 200 triệu tiền VND), số tiền phí và thủ tục mà Sơn vay mượn để có thể sang Nhật. Tuy nhiên, sau hơn 3 tiếng đồng hồ bị gây áp lực, Sơn buộc phải ký vào đơn đồng ý tự nguyện thôi việc.

Bạn Sơn chia sẻ: “Thật sự em rất tuyệt vọng. Em chưa bao giờ có kinh nghiệm về chuyện này, bây giờ phải làm như thế nào, em thật sự không biết. Mất việc rồi, gia đình em ở Việt Nam phải sống như thế nào….”.

Không thể kiểm soát được thực trạng sa thải thực tập sinh

Những thực tập sinh người nước ngoài đã mất việc làm bởi ảnh hưởng của đại dịch Corona đến bây giờ là bao nhiêu người? Theo số liệu của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi xã hội Nhật Bản cho biết, đến thời điểm ngày 28/8 có đến 3248 thực tập sinh mất việc làm do ảnh hưởng của đại dịch Corona.

Tuy nhiên, con số trên chỉ là những trường hợp bị thôi việc do hoàn cảnh của công ty và được báo lên chính phủ. Những trường hợp bị mất việc mà nguyên do từ phía người lao động, thực tập sinh như Sơn thì không được kể đến. “Thật sự không thể nắm hết thực trạng được số lượng thực tập sinh bị đuổi việc do ảnh hưởng của dịch bệnh sẽ tăng đến đâu.” – Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi xã hội Nhật Bản cũng cho biết.

“Nghỉ việc vì lý do cá nhân” sẽ gây khó khăn cho việc tìm kiếm công việc khác

Sơn, người vừa mất chỗ ở và việc làm đang tìm kiếm sự giúp đỡ của Hội Hỗ trợ cộng sinh Việt Nhật (NPO 法人日越ともいき支援会)

Tuy đã bắt đầu tìm kiếm việc làm mới dưới sự trợ giúp của Hiệp hội, nhưng cái đang gây khó khăn cho Sơn là “Bản xác nhận nguyện vọng” kể trên.

Theo những gì ghi trên “Bản xác nhận nguyện vọng” này, thì việc Sơn nghỉ việc không phải từ phía của công ty (do điều kiện hay hoàn cảnh) mà là từ phía bản thân Sơn có nguyện vọng nghỉ việc. Điều đó trở thành một bức tường lớn gây cản trở quá trình tái tìm kiếm việc làm của anh.

Nội dung “Bản xác nhận nguyện vọng”

Với những thực tập sinh kỹ năng người nước ngoài thì nội dung công việc và nơi làm việc đã được quyết định từ khi mới sang Nhật. Theo những điều luật được quy định hiện nay, thì họ không được phép chuyển việc làm (転職) trong thời gian ở Nhật. Tuy nhiên, Nhật Bản từ tháng 4 năm nay, trước tình trạng nhiều thực tập sinh bị sa thải ảnh hưởng của đại dịch Corona, Chính phủ Nhật Bản đã quyết định cho phép những bạn thực tập sinh này có thể chuyển tư cách tư trú từ “Thực tập sinh kỹ năng” sang tư cách lưu trú mới, có thể làm việc ở 14 ngành trong lĩnh vực nông ngư nghiệp và điều dưỡng chăm sóc bệnh nhân.

Xem thêm:
Tìm hiểu về visa kỹ năng đặc định 特定技能 (phần 1): So sánh với visa tu nghiệp

Tuy nhiên, trong trường hợp các bạn thực tập sinh nghỉ việc bởi lý do cá nhân (退職) chứ không phải do bị sa thải, thì theo nguyên tắc, họ sẽ không thuộc trong những đối tượng được chuyển đổi tư cách lưu trú.

“Những thực tập sinh người nước ngoài như chúng em không nắm rõ thông tin về chế độ và pháp luật của Nhật Bản nên thường không hiểu rõ. Bọn em tới Nhật Bản chưa được 1 năm, chưa thể trả hết số nợ vay khi sang Nhật. Sinh hoạt phí của gia đình ở Việt Nam đều phụ thuộc vào em, không có chuyện em tự ý nghỉ việc.” – Bạn Cao Văn Sơn chia sẻ.

Ở chiều ngược lại, phía công ty đã trả lời phỏng vấn của đài NHK như sau:“Chúng tôi nhận được đơn xin nghỉ việc của cậu ấy với lý do là muốn quay về nước. Chúng tôi cũng đã cho phép cậu ấy sử dụng ký túc xá của công ty kể cả sau khi cậu ấy nghỉ việc và đã hỗ trợ một phần sinh hoạt phí. Tuy nhiên, sau đó Sơn đã nhờ sự trợ giúp của Hiệp hội theo nguyện bản thân nên chúng tôi đã không can dự vào việc này nữa.”

Tại sao lại có sự khác biệt giữa “sa thải (解雇)” do điều kiện hoàn cảnh từ phía công ty và “nghỉ việc (退職)” bởi lý do của chính thực tập sinh?

Chính phủ Nhật Bản giải thích như sau:“Những thực tập sinh người nước ngoài, vốn là những người được cho phép nhập cảnh để làm việc dựa trên tư cách lưu trú được cho phép là “Thực tập kỹ năng. Nếu đồng ý cho các bạn thực tập sinh tự ý nghỉ việc vì lý do cá nhân được chuyển việc tự do thì không phù hợp với đường lối hay mục đích ban đầu của chương trình thực tập sinh kỹ năng này. Vì vốn chương trình được tạo ra với mục đích tiếp nhận và đào tạo nghề cho các bạn ở các nước đang phát triển, sau đó quay trở về đóng góp cho quê hương. Các biện pháp đặc biệt lần này chỉ áp dụng cho những trường hợp bị mất việc làm do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19″

Xem thêm:
Chế độ tu nghiệp sinh tại Nhật Bản
Tu nghiệp sinh tại Nhật: Thu nhập, quyền lợi và chi phí

Các nghiệp đoàn hỗ trợ – “Đây là vấn đề không thể giải quyết được chỉ từ phía thực tập sinh.”

Nghiệp đoàn nơi mà đã bảo hộ bạn Sơn liên tục nhận được các lời kêu cứu“Chúng em muốn tiếp tục được làm việc tại Nhật, nhưng luôn bị ép phải tự xin thôi việc vì lý do cá nhân” . Từ tháng 4 đến nay, nghiệp đoàn này đã nhiều lần nói chuyện và trình bày về hoàn cảnh của Sơn, chuyện bị mất việc do ảnh hưởng của đại dịch Covid và việc bị yêu cầu nghỉ việc từ phía công ty với Bộ Tư Pháp.

Nhờ vậy, mà kết quả có phần khả quan và Sơn có khả năng sẽ được chuyển đổi tư cách lưu trú để vào làm việc ở một công ty chế biến thực phẩm ở tỉnh Tochigi.

Bộ Tư Pháp cho biết, về cơ bản, nếu có thể chứng minh được việc mình bị mất việc làm do ảnh hưởng của dịch Covid-19 thì các bạn thực tập sinh sẽ trở thành đối tượng được chuyển đổi tư cách lưu trú bởi biện pháp bảo trợ đặc biệt của Chính phủ và có thể tiếp tục làm việc ở các công ty khác.

Tuy nhiên, nghiệp đoàn cũng cho biết, hiện nay nhiều bạn thực tập sinh cũng không thể giao tiếp tốt bằng tiếng Nhật, nên việc giải thích chi chi tiết câu chuyện việc mình mất việc làm như thế nào cũng gặp nhiều khó khăn.

Bà Yoshimizu Jiho đại diện Hội Hỗ trợ cộng sinh Việt Nhật cho biết “Những bạn thực tập sinh mà có thể yêu cầu sự trợ giúp từ chúng tôi chỉ là một phần nổi của tảng băng chìm. Chúng tôi chỉ có thể giúp được những bạn mà chính bản thân bạn ấy có thể liên lạc được với các hiệp hội hỗ trợ. Tuy nhiên, ngoài kia vẫn còn rất nhiều bạn chưa hiểu được chế độ pháp luật hay ngôn ngữ, nên bị bắt ép nghỉ việc, gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống.”

Ý đồ của các doanh nghiệp khi tránh “sa thải” nhân viên là gì?

Tại sao lại có nhiều trường hợp các bạn hực tập sinh kỹ năng người nước ngoài liên hệ với các hiệp hội để xin giúp đỡ về việc bị ép tự nguyện nghỉ việc như vậy? Phó giáo sư Yoshihisa Saito của Đại học Kobe, người có nhiều năm hoạt động trong lĩnh vực hỗ trợ các bạn thực tập sinh và hiểu rõ các vấn đề mà người lao động ngoại quốc gặp phải đã chỉ ra ý đồ của các công ty như dưới đây:
▽ Do lo sợ việc tiếp nhận thực tập sinh mới sau này sẽ bị xét duyệt gắt gao hơn
▽ Các doanh nghiệp muốn tránh khỏi rắc rối do sa thải nhân việc

Vì lý do đó, việc hỗ trợ các thực tập sinh bị mất việc làm và nơi ở thì không thể chỉ dựa vào các tổ chức cá nhân mà còn là vấn đề mà chính phủ Nhật Bản cần thực hiện một cách quyết liệt hơn.

“Hiện nay, Nhật Bản đang tiếp nhận một nguồn lực lao động dồi dào thông qua chương trình thực tập sinh kỹ năng, và qua đại dịch này, chúng ta có thể thấy rõ các công ty Nhật Bản phụ thuộc vào nguồn nhân lực này đến mức độ nào.Theo tôi, trong luật pháp của Nhật nên có quy định, khi các bạn thực tập sinh này đã đến Nhật, chính phủ Nhật Bản nên đứng ra bảo trợ các bạn bị mất việc làm, sau đó hỗ trợ tìm kiếm cho họ những công việc mới. Nếu việc thực hiện chính sách này gặp khó khăn do vấn đề tài chính, thì chính phủ cũng nên có các đối sách mềm dẻo linh hoạt hơn như là nhanh chóng tạo điều kiện hỗ trợ các bạn tiếp tục làm việc ở công ty khác một cách dễ dàng hơn.” – Phó Giáo sư Yoshihisa Saito cho biết.

Về đối sách và kiểm soát thực trạng này của Nhà nước

Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi xã hội Nhật Bản cho biết, để nắm được rõ tình trạng hiện nay, Bộ đang gấp rút xây dựng các kênh liên lạc mà có thể tư vấn cho các bạn thực tập sinh được bằng chính ngôn ngữ mẹ đẻ của các bạn.

Bằng biện pháp như vậy, Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi xã hội hy vọng có thể nắm được chính xác tình hình hiện nay, sau đó đưa ra các biện pháp hỗ trợ phù hợp cho các bạn thực tập sinh.

Theo số liệu được báo cáo đến tháng 12 năm ngoái, hiện nay có khoảng 410 nghìn thực tập sinh nước ngoài đang làm việc ở hầu hết các lĩnh vực trong nước.

Theo pháp luật Nhật Bản, mục đích của chương trình Thực tập sinh kỹ năng đó là “Đào tạo kỹ năng” cho các bạn thực tập sinh nhưng, họ cũng là những người lao động được bảo vệ bởi Luật Lao động Nhật Bản. Tuy nhiên, sự nhận thức này vẫn còn yếu nên từ đó sinh ra nhiều vấn đề nan giải khác nhau.

Chính trong tình trạng khẩn cấp như hiện nay, chính phủ Nhật Bản càng nên đưa ra những đối sách thích hợp để bảo vệ quyền lợi lao động của các bạn thực tập sinh kỹ năng. Nếu không làm được điều này, thì sau này nếu như có những làn sóng đại dịch tương tự Corona thì e rằng sẽ không ai còn dám chọn Nhật Bản là nơi làm việc nữa

Theo Phóng sự do NHK thực hiện: https://www3.nhk.or.jp
Biên dịch: Ngọc Trân

Tham khảo thêm thông tin về một số công việc theo visa Kỹ năng đặc định đang tuyển của MPKEN tại https://www.mpkenhr.jp/tokuteigino

MPKEN khai trương dịch vụ hỗ trợ xin visa cho người Việt với nhiều ưu đãi.

Giảm 1 man cho những bạn đã từng tham gia event, lớp học do MPKEN tổ chức

Giảm 5 sen cho những bạn đăng ký sớm (từ ngày 1-5 hàng tháng)

Dịch vụ check hồ sơ do luật sư người Nhật giàu kinh nghiệm với giá chỉ 2 man 　➞ Đặc biệt, giảm 2 man khi có nguyện vọng chuyển đổi sang dịch vụ xin visa trọn gói

Xem chi tiết về dịch vụ tư vấn visa tại link: https://www.mpkenhr.jp/houmu

Form điền thông tin để nhận tư vấn về visa: bit.ly/VisaMpken